Βγαίνοντας από την αίθουσα μετά την προβολή του "The Imitation Game" είχα ένα αδιευκρίνιστο αίσθημα απογοήτευσης. Σίγουρα η ταινία δεν κατάφερε να δικαιώσει τις προσδοκίες μου. Δεδομένης της ιδιαιτερότητας και της δυναμικής του θέματος, αποδείχτηκε το μοναδικό που δεν επιτρεπόταν να είναι: συμβατική. Δεν έφταιγε όμως αυτό. Κάτι στο φινάλε της με ενόχλησε βαθιά. Σε εκείνα τα λόγια που χρεώθηκαν στην Joan Clarke -μην ανησυχείτε, δεν πρόκειται για spoiler!- ότι οι διαφορετικοί άνθρωποι μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Απευθυνόταν στον Alan Turing που έκανε τη διαφορά, στον Alan Turing που ήταν ομοφυλόφιλος και το πλήρωσε.
Σε αυτό το σχήμα υπάρχει ένα κρίσιμο σημείο που μπορεί να δημιουργήσει παρεξηγήσεις. Καταρχάς, τι σημαίνει "διαφορετικότητα"; Ο Turing ήταν διαφορετικός ως ομοφυλόφιλος, ως αντικοινωνικός, ως καταπιεσμένος, ως συστηματικός ή ως ιδιοφυής; Πόση σχέση έχουν όλα αυτά μεταξύ τους; Και πώς μπορούν άραγε να συνδέονται με την προσφορά στην κοινωνία -αυτό το περίφημο "κάνω τη διαφορά";
Τόσο το "The Imitation Game" όσο και το περσινό "12 Years a Slave" (στοιχηματίζω ότι όσα ακολουθούν αφορούν επίσης τα "The Theory of Everything" και "Selma" που δεν έχω δει ακόμα) διηγούνται την ιστορία ενός ανθρώπου. Ως εδώ δεν υπάρχει κάτι επιλήψιμο. Πίσω από αυτή την ιστορία όμως επιχειρούν να αναδείξουν κάποια άλλη θεματική. Στο "The Imitation Game" είναι η ομοφυλοφιλία, στο "12 Years a Slave" η δουλεία. Στο μεν πρώτο έχουμε ένα λαμπρό μαθηματικό πνεύμα, στο δε δεύτερο έναν 'αριστοκράτη' με υψηλή μόρφωση και κατάρτιση. Είναι, αλήθεια, χαρακτηριστικά παραδείγματα ομοφυλόφιλου και μαύρου αντίστοιχα; Γιατί πρέπει να μας απασχολεί η ειδίκευση ενός ανθρώπου για να (απο)δεχθούμε τη διαφορετικότητά του; Γιατί πρέπει η διαφορετικότητα να δικαιολογείται μέσω της ιδιοφυΐας; Γιατί πρέπει γενικώς να αναζητούμε δικαιολογίες για τη διαφορετικότητα;
Θα πρέπει άραγε να είσαι ο Χατζιδάκις ή ο Elton John για να σου "συγχωρεθεί" ότι είσαι ομοφυλόφιλος; Μέχρι εκεί φτάνει η ανεκτικότητά μας που δεν μπορούμε να αντέξουμε έναν ατάλαντο ομοφυλόφιλο συνθέτη; Θα πρέπει να αναφερθούμε στον Stephen Hawking για να πεισθούμε ότι δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να υποβαθμίζουμε και να αποκλείουμε συνανθρώπους μας όποια αναπηρία και αν αντιμετωπίζουν; Θα πρέπει να δείξουμε τον Γιάννη Αντετοκούνμπο στα ούγκανα για να αντιληφθούν -αν δύνανται!- ότι το χρώμα είναι απλώς το περιτύλιγμα και οι άνθρωποι φέρουν εγγενές το δικαίωμα της ύπαρξης;
Αρκετές ταινίες τα τελευταία χρόνια δημιουργούν πορτραίτα ανθρώπων -πραγματικών ή μη- που ήταν "διαφορετικοί" και "έγιναν κάτι", άγγιξαν ή κατέκτησαν την κορυφή, κατά κάποιον τρόπο έγιναν υπερήρωες. Αλήθεια το χρειαζόμαστε αυτό;
Παραμένουμε τόσο μύωπες που χρειάζεται να περάσουμε από το στάδιο "ομοφυλόφιλος σώζει τον κόσμο από τον Χίτλερ" -ακριβώς σε αυτή την υπεραπλουστευμένη μορφή- ώστε να φτάσουμε στο σημείο να αποδεχθούμε τους ομοφυλόφιλους. Αν ποτέ...
Είναι τόσο εγωιστική αυτή η λογική... ότι εμείς, οι φυσιολογικοί, οι ετεροφυλόφιλοι, αρτιμελείς, ασπρουλιάρηδες Δυτικοί, με τα ευρώ ή τα δολάρια μας, που την ίδια στιγμή πίνουμε νερό στο όνομα της Δημοκρατίας και του νεοφιλελευθερισμού, δεχόμαστε μια στο τόσο και μια απόκλιση από το μοντέλο, υπό την αυστηρή προϋπόθεση ότι αυτή η μονάδα που απόκλινε θα προσφέρει έργο -μη δε και τη ζωή της- για να προαχθεί η κοινωνία όπως την αντιλαμβανόμαστε και να εξαπλωθεί η παραγωγή φυσιολογικών μονάδων.
Ας το πω πιο ξεκάθαρα. Είμαστε υποκριτές. Θέλω να γνωρίσω έναν ομοφυλόφιλο συγγραφέα και να μην τον συγκρίνω με τον Wilde, έναν μαύρο σπρίντερ και να μην σκεφτώ τον Owens, έναν παραμορφωμένο ζωγράφο που να μην τον λένε Toulouse-Lautrec. Θέλω... Μα τι λέω; Κι εγώ μέσα σε αυτή την ίδια κοινωνία μεγάλωσα και έμαθα από μικρός να είμαι -και να φαίνομαι- "φυσιολογικός"...
* Η εικόνα εξωφύλλου προέρχεται από βίντεο της πρωτοβουλίας Generation 2.0 για την ισότητα και τη διαφορετικότητα και η εικόνα του άρθρου από το ThePressProject.
Σε αυτό το σχήμα υπάρχει ένα κρίσιμο σημείο που μπορεί να δημιουργήσει παρεξηγήσεις. Καταρχάς, τι σημαίνει "διαφορετικότητα"; Ο Turing ήταν διαφορετικός ως ομοφυλόφιλος, ως αντικοινωνικός, ως καταπιεσμένος, ως συστηματικός ή ως ιδιοφυής; Πόση σχέση έχουν όλα αυτά μεταξύ τους; Και πώς μπορούν άραγε να συνδέονται με την προσφορά στην κοινωνία -αυτό το περίφημο "κάνω τη διαφορά";
Τόσο το "The Imitation Game" όσο και το περσινό "12 Years a Slave" (στοιχηματίζω ότι όσα ακολουθούν αφορούν επίσης τα "The Theory of Everything" και "Selma" που δεν έχω δει ακόμα) διηγούνται την ιστορία ενός ανθρώπου. Ως εδώ δεν υπάρχει κάτι επιλήψιμο. Πίσω από αυτή την ιστορία όμως επιχειρούν να αναδείξουν κάποια άλλη θεματική. Στο "The Imitation Game" είναι η ομοφυλοφιλία, στο "12 Years a Slave" η δουλεία. Στο μεν πρώτο έχουμε ένα λαμπρό μαθηματικό πνεύμα, στο δε δεύτερο έναν 'αριστοκράτη' με υψηλή μόρφωση και κατάρτιση. Είναι, αλήθεια, χαρακτηριστικά παραδείγματα ομοφυλόφιλου και μαύρου αντίστοιχα; Γιατί πρέπει να μας απασχολεί η ειδίκευση ενός ανθρώπου για να (απο)δεχθούμε τη διαφορετικότητά του; Γιατί πρέπει η διαφορετικότητα να δικαιολογείται μέσω της ιδιοφυΐας; Γιατί πρέπει γενικώς να αναζητούμε δικαιολογίες για τη διαφορετικότητα;
Θα πρέπει άραγε να είσαι ο Χατζιδάκις ή ο Elton John για να σου "συγχωρεθεί" ότι είσαι ομοφυλόφιλος; Μέχρι εκεί φτάνει η ανεκτικότητά μας που δεν μπορούμε να αντέξουμε έναν ατάλαντο ομοφυλόφιλο συνθέτη; Θα πρέπει να αναφερθούμε στον Stephen Hawking για να πεισθούμε ότι δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να υποβαθμίζουμε και να αποκλείουμε συνανθρώπους μας όποια αναπηρία και αν αντιμετωπίζουν; Θα πρέπει να δείξουμε τον Γιάννη Αντετοκούνμπο στα ούγκανα για να αντιληφθούν -αν δύνανται!- ότι το χρώμα είναι απλώς το περιτύλιγμα και οι άνθρωποι φέρουν εγγενές το δικαίωμα της ύπαρξης;
Αρκετές ταινίες τα τελευταία χρόνια δημιουργούν πορτραίτα ανθρώπων -πραγματικών ή μη- που ήταν "διαφορετικοί" και "έγιναν κάτι", άγγιξαν ή κατέκτησαν την κορυφή, κατά κάποιον τρόπο έγιναν υπερήρωες. Αλήθεια το χρειαζόμαστε αυτό;
Παραμένουμε τόσο μύωπες που χρειάζεται να περάσουμε από το στάδιο "ομοφυλόφιλος σώζει τον κόσμο από τον Χίτλερ" -ακριβώς σε αυτή την υπεραπλουστευμένη μορφή- ώστε να φτάσουμε στο σημείο να αποδεχθούμε τους ομοφυλόφιλους. Αν ποτέ...
Είναι τόσο εγωιστική αυτή η λογική... ότι εμείς, οι φυσιολογικοί, οι ετεροφυλόφιλοι, αρτιμελείς, ασπρουλιάρηδες Δυτικοί, με τα ευρώ ή τα δολάρια μας, που την ίδια στιγμή πίνουμε νερό στο όνομα της Δημοκρατίας και του νεοφιλελευθερισμού, δεχόμαστε μια στο τόσο και μια απόκλιση από το μοντέλο, υπό την αυστηρή προϋπόθεση ότι αυτή η μονάδα που απόκλινε θα προσφέρει έργο -μη δε και τη ζωή της- για να προαχθεί η κοινωνία όπως την αντιλαμβανόμαστε και να εξαπλωθεί η παραγωγή φυσιολογικών μονάδων.
Ας το πω πιο ξεκάθαρα. Είμαστε υποκριτές. Θέλω να γνωρίσω έναν ομοφυλόφιλο συγγραφέα και να μην τον συγκρίνω με τον Wilde, έναν μαύρο σπρίντερ και να μην σκεφτώ τον Owens, έναν παραμορφωμένο ζωγράφο που να μην τον λένε Toulouse-Lautrec. Θέλω... Μα τι λέω; Κι εγώ μέσα σε αυτή την ίδια κοινωνία μεγάλωσα και έμαθα από μικρός να είμαι -και να φαίνομαι- "φυσιολογικός"...
* Η εικόνα εξωφύλλου προέρχεται από βίντεο της πρωτοβουλίας Generation 2.0 για την ισότητα και τη διαφορετικότητα και η εικόνα του άρθρου από το ThePressProject.