κι είναι τόσο ωραία όλα αυτά που πιστεύω...
Την ώρα που γύρω μας ο κόσμος αλλάζει, εμείς εδώ έχουμε τα δικά μας προβλήματα. Η συνθήκη του Μάαστριχτ για την Ευρωπαϊκή Ένωση από τη μία και οι συνεχείς πολεμικές συγκρούσεις στη Βαλκανική γειτονιά μας από την άλλη, τείνουν να μας βγάλουν από το καβούκι μας, αλλά για κακή μας τύχη η κρίση των Ιμίων και η διαμάχη για το όνομα των νεογέννητων γειτόνων μας, των οποίων η πρωτεύουσα όλοι συμφωνούμε ότι λέγεται Σκόπια, ενισχύουν τα εθνικιστικά μας ένστικτα. Η εσωστρέφειά μας εντείνεται την ώρα του μεγάλου σεισμού της Πάρνηθας, για να μην πούμε και για τις φούσκες του Χρηματιστηρίου που μας απασχολούν...Έτσι, σύμφωνα με έρευνα του περιοδικού Ιχνευτής, το αναγνωστικό ενδιαφέρον των Ελλήνων στα 90s στρέφεται στον ιδιωτικό βίο και συγκεκριμένα σε μεθόδους αυτοθεραπείας, φενγκ σούι, ανατολικές θρησκείες και αιρέσεις, αλλά και σε βιβλία τεχνολογικού και επιστημονικού ενδιαφέροντος. Φυσικά το λογοτεχνικό βιβλίο δεν το απαρνιόμαστε ποτέ και παρόλο που η μεταφρασμένη λογοτεχνία κερδίζει έδαφος – σε ολόκληρη τη δεκαετία κυκλοφόρησαν στη χώρα μας μεταφράσεις βιβλίων από 53 διαφορετικές χώρες – οι Έλληνες συγγραφείς παραμένουν η αδυναμία μας.
Στον απόηχο της αίσθησης που προκάλεσε ο κινηματογραφικός Τελευταίος Πειρασμός του Ιησού του Scorcese στα τέλη των 80s, όλο και περισσότεροι αναγνώστες ανακαλύπτουν το αξεπέραστο μεγαλείο του Νίκου Καζαντζάκη. Ταυτόχρονα, καθώς η ενασχόληση του άκρως χαρισματικού και το λιγότερο ανατρεπτικού Ηλία Πετρόπουλου με περιθωριακά πρόσωπα και θέματα συνεχίζεται, Το Μπουρδέλο (1991) και Η Ιστορία της Καπότας (1999) προκαλούν διαμετρικά αντίθετες αντιδράσεις. Κι από μια τελείως διαφορετική οπτική γωνία, η απλότητα του ανθρώπου που μιλά για τη φυλάκισή του ως πολιτικός κρατούμενος έχοντας μάθει να διαβάζει και να γράφει μέσα στη φυλακή – πριν ήταν βοσκός – συγκινεί στα βιβλία του Χρόνη Μίσσιου (Τα κεραμίδια στάζουν, ...καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς και Χαμογέλα ρε...Τι σου ζητάνε;).
Η γυναικεία οπτική και η πρωτοπρόσωπη αφήγηση βοηθούν τις Ελληνίδες συγγραφείς να κερδίσουν νέο αναγνωστικό κοινό στα 90s. Δεν πιστεύω ότι υπάρχει αναγνώστης του Το Χρώμα του Φεγγαριού της Αλκυόνης Παπαδάκη που έμεινε ασυγκίνητος. Η τηλεοπτική του μεταφορά κατά τη γνώμη μου απλώς το αδικεί, σε αντίθεση με τα επίσης πολυδιαβασμένα Οι γυναίκες της ζωής της (Λένα Διβάνη) και Η αγάπη άργησε μια μέρα (Λιλή Ζωγράφου) που ευτύχησαν να γνωρίσουν ζωηρότερες μεταφορές /διασκευές. Η Μάρω Βαμβουνάκη από την άλλη, βλέπει το βιβλίο της Οι παλιές αγάπες πάνε στον Παράδεισο να μετουσιώνεται σε στίχους του ομώνυμου και χιλιοακουσμένου τραγουδιού των Πυξ Λαξ. Οι αναγνώστες γνωρίζουν επίσης την Εύα Ομηρόλη μέσα από τα βιβλία της Σεισάχθεια και Οι Αναλφάβητοι του Έρωτα, ενώ στο λογοτεχνικό προσκήνιο βρίσκεται και μια άλλη χαρισματική προσωπικότητα που δυστυχώς μας αφήνει στις αρχές της επόμενης δεκαετίας, η Μαλβίνα Κάραλη (Έρωτας και άλλες πολεμικές τέχνες, Τα κορίτσια στη Σαβάνα).
Και καθώς η καθημερινότητά μας και η πολιτική ζωή της χώρας σατιρίζεται στους Απαράδεκτους και στους Δέκα Μικρούς Μήτσους, ο θάνατος τριών κεντρικών προσώπων της πολιτικής σκηνής, του Κων/νου Καραμανλή, του Ανδρέα Παπανδρέου και της Μελίνας Μερκούρη, σηματοδοτεί την είσοδο σε μια εποχή αδιαφορίας των νέων για τα πολιτικά ζητήματα. Οι βιογραφίες των δύο εκ των τριών (Δέκα Μύθοι και μια Ιστορία του Νίκου Παπανδρέου για τον πατέρα του Ανδρέα και Γεννήθηκα Ελληνίδα, αυτοβιογραφία της Μελίνας Μερκούρη) διαβάζονται με μεγάλο ενδιαφέρον και εκφράζουν μια γενικότερη ροπή προς τις βιογραφίες προσώπων – μύθων και από άλλους χώρους, όπως του πρόωρα χαμένου Παύλου Σιδηρόπουλου (Πού να γυρίζεις, Άκης Λαδικός).
Ο αριθμός των αναγνωστών ενός βιβλίου σαφώς δεν είναι αξιόπιστος δείκτης της ποιότητάς του, καθώς δε μας δίνει να καταλάβουμε ούτε σε πόσους άρεσε το βιβλίο αυτό, ούτε βέβαια πόσοι θα θυμούνται λίγους μήνες αργότερα το όνομα του συγγραφέα, ώστε να αναζητήσουν άλλα έργα του. Είναι όμως πολύ ενδιαφέρον πώς οι αναγνωστικές επιλογές μιας ολόκληρης κοινωνίας σε μια συγκεκριμένη εποχή αποτελεί πραγματικό αποτύπωμα της κουλτούρας και του κλίματός της...
Ακούω την αγάπη - Τρύπες