Η «Τελευταία έξοδος» του Federico Axat

Ο Federico Axat είναι πολιτικός μηχανικός γεννημένος το 1975 στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής. Εδώ μας απασχολεί γιατί έχει και μια άλλη πλευρά, καθώς από το 2010 γράφει βιβλία μυστηρίου, επηρεασμένος κυρίως από την Patricia Highsmith και τον Stephen King, όπως διαβάζουμε στα βιογραφικά του στοιχεία. Η «Τελευταία έξοδος» (πρωτότυπος τίτλος "La última salida") είναι το τέταρτο βιβλίο του Axat (προφέρεται «Αξάτ») και το πρώτο που κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση της Αγγελικής Βασιλάκου, περίπου ένα χρόνο μετά την κυκλοφορία του στα ισπανικά το Φεβρουάριο του 2016. Είναι επίσης το πρώτο βιβλίο του Axat που ξεπέρασε τα όρια του ισπανόφωνου κόσμου και μεταφράστηκε σε περισσότερες από 30 γλώσσες, με σημαντικότερο βέβαια το άνοιγμα στο αγγλόφωνο κοινό στα τέλη του 2016.

Το βιβλίο ξεκινά με την εξής πρόταση: «Ο Τεντ Μακέι ήταν έτοιμος να ρίξει μια σφαίρα στον κρόταφο, όταν άρχισε να χτυπάει επίμονα το κουδούνι της πόρτας». Στην αμέσως επόμενη σελίδα, με το όπλο να τρέμει στο χέρι του ο Τεντ βρίσκει ένα ιδιόχειρο σημείωμά του πάνω στο γραφείο που γράφει:

Χωρίς να στερώ τίποτα από τις επερχόμενες εκπλήξεις, μπορώ να αποκαλύψω ότι ο Τεντ ανοίγει την πόρτα και είναι το καλύτερο πράγμα που μπορούσε να κάνει. Έστω κι αν ο άνθρωπος που αντικρίζει του πρότεινε να κάνει δύο φόνους με αντάλλαγμα να τον απαλλάξουν από την υποχρέωση να γίνει αυτόχειρας. Ακούγεται μπερδεμένο; Ας παραμείνει, γιατί πραγματικά θα μπούμε σε πολύ επικίνδυνα νερά αν συνεχίσουμε. Φαινομενικά ο Τεντ τα έχει όλα: οικογένεια με παιδιά, δουλειά, χρήματα. Γιατί λοιπόν θέλει να αυτοκτονήσει; Και τι θα συμβεί όταν δεχτεί την πρόταση του παράξενου άνδρα; Πώς οριοθετείται η γραμμή ανάμεσα στην πραγματικότητα και τα όνειρα; Πώς μπορεί να ξεφύγει κανείς από έναν φαύλο κύκλο;

Η «Τελευταία έξοδος» είναι χωρισμένη σε δύο βασικά μέρη και η δράση τοποθετείται στις ΗΠΑ, στην περιοχή της Βοστώνης. Αν και σε πρώτη ματιά πρόκειται για ένα καθαρό ψυχολογικό θρίλερ, υπάρχουν έντονα στοιχεία μυστηρίου και -λιγότερα- τρόμου. Χαρακτηρίζεται ως παιχνίδι, αλλά μόνο τέτοιο δεν αποδεικνύεται. Είναι μια δυνατή και συμπαγής προσπάθεια του Axat, ο οποίος διηγείται την ιστορία ως αναγνώστης, προσπαθώντας να μην αφήσει κανένα σημείο ανεξήγητο και φωτίζοντας όλες τις αποφάσεις των πρωταγωνιστών, σε σημείο που μπορεί να φτάνει στην υπερβολή.

Ο Axat δηλώνει ότι σε αντίθεση με το αμέσως προηγούμενο βιβλίο του ("El pantano de las mariposas"/«Το έλος με τις πεταλούδες» - 2013) στο οποίο μόνο το φινάλε δημιουργεί έκπληξη, στην «Τελευταία έξοδο» προσπάθησε να μεταφέρει την έκπληξη στη δομή της ιστορίας. Με αυτόν τον τρόπο απέφυγε την παγίδα να επαναλάβει τον εαυτό του. Και κατάφερε να δημιουργήσει ένα λαβύρινθο τον οποίο χτίζει μαεστρικά σελίδα σελίδα. Τα διαφορετικά επίπεδα της ιστορίας δένουν αρμονικά, δικαιολογώντας την επαγγελματική ιδιότητα του Axat. Όταν περνάμε στο ανθρώπινο επίπεδο και την ψυχανάλυση παρουσιάζονται ορισμένα κενά, τα οποία ωστόσο δε δυσχεραίνουν την ανάγνωση. Αντίθετα, οι χαρακτήρες δεν έχουν το απαιτούμενο βάθος, αποκαλύπτοντας κάποια απειρία ή αδεξιότητα. Το φινάλε είναι κάπως άκομψο, αλλά εν τέλει δεν μπορεί να στερήσει τίποτα από τη σαγήνη του βιβλίου.

Ο Axat έχει κατανοήσει ότι ο αναγνώστης είναι υποψιασμένος και δεν προσπαθεί να τον κοροϊδέψει με τις διαρκείς ανατροπές. Καταφέρνει ήδη από την αρχή να τον «γαντζώσει» και να τον κρατήσει μαζί του σε κάθε στροφή της ιστορίας. Η «Τελευταία έξοδος» έχει την κομψή γοητεία του ανεπιτήδευτου, χωρίς κάποιο προφανές ψεγάδι. Δεν κρύβει, παρά αγκαλιάζει τις επιρροές του, οι οποίες είναι περισσότερο από τον κινηματογράφο παρά από τη λογοτεχνία: "One Flew Over the Cuckoo's Nest", "Groundhog Day", "Memento", "Vertigo", "Shutter Island", "Split", για να αναφέρω ορισμένες. Μάλιστα τα δικαιώματα του βιβλίου έχουν ήδη αγοραστεί από το Χόλιγουντ, το οποίο ετοιμάζει την κινηματογραφική μεταφορά του. Σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση στα τέλη του 2016 την παραγωγή έχει αναλάβει ο Michael Sugar του "Spotlight".



Οι μεταφράσεις σε πολλές γλώσσες έχουν δημιουργήσει ένα πρόβλημα στον τίτλο του βιβλίου. Για τους δικούς τους λόγους οι εκδοτικοί οίκοι που το μετέφρασαν στα αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά το ξαναβάφτισαν αλλάζοντας ριζικά τον τίτλο. Με αυτόν τον τρόπο αφενός στερούν κάτι από τη δυναμική της ιστορίας και αφετέρου δημιουργούν συγκεκριμένες -εσφαλμένες- προσδοκίες στον αναγνώστη. Ο ελληνικός τίτλος, αν και αξιοπρεπέστατος, δημιουργεί μια σύγχυση ανάμεσα στο «έξοδος/διέξοδος» -η οποία ευτυχώς κρατάει για λίγες σελίδες- και δυστυχώς παραπέμπει -λανθασμένα, αν και αναπόφευκτα- στην εμβληματική ταινία «Τελευταία Έξοδος: Ρίτα Χέιγουορθ» (μια τουλάχιστον αμφιλεγόμενη απόδοση του πρωτότυπου τίτλου "The Shawshank Redemption").

Κλείνουμε με ένα κομμάτι από το εμβληματικό "The Joshua Tree", γιατί με αυτό ανοίγει το βιβλίο του ο Axat.


Federico Axat - Τελευταία έξοδος
μετάφραση: Αγγελική Βασιλάκου
Σελίδες: 496
εκδόσεις Μεταίχμιο
Ημερομηνία έκδοσης: 27/04/2017