Tο βίντεο κλαμπ του Mix Grill είναι μια ζεστή παρέα από συντάκτες μας που συζητούν τις εντυπώσεις τους από την προβολή μιας ταινίας. Αυτό είναι το τελευταίο άρθρο με την συγκεκριμένη μορφή. Από την επόμενη έκδοση του βίντεο κλαμπ θα δοκιμάσουμε έναν νέο τρόπο παρουσίασης. Όλα, όμως, στην ώρα τους. Σε αυτό το άρθρο συμπυκνώνουμε τη συζήτησή μας για «Τα Μυθικά Πλάσματα του Νότου», μια αλληγορία για την περιβαλλοντική κρίση μέσα από την αθώα παιδική ματιά.
«Τα Μυθικά Πλάσματα του Νότου» (πρωτότυπος τίτλος: "Beasts of the Southern Wild") είναι η πρώτη ταινία μεγάλου μήκους του Benh Zeitlin, η οποία κυκλοφόρησε το 2012 και προτάθηκε για τέσσερα Oscars, χωρίς όμως να κερδίσει κανένα. Αφηγείται την ιστορία μιας κοινότητας ψαράδων στο φανταστικό Bathtub της καθόλα πραγματικής πολιτείας της Λουιζιάνας, της οποίας η ζωή θα διαταραχθεί από μια καταιγίδα.
Ο κεντρικός χαρακτήρας είναι η εξάχρονη Hushpuppy (ελληνιστί «καλαμποκοκεφτές»), ένα γλυκύτατο πλάσμα που έχει την ατυχία να μεγαλώνει δίχως μητέρα στο σκληρό και απίστευτα ανθυγιεινό περιβάλλον του Bathtub. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τον περίεργο τρόπο ανατροφής της από τον φαινομενικά «άσπλαχνο» πατέρα της συνετέλεσαν ώστε να εξελίξει έναν ιδιαίτερα ώριμο χαρακτήρα για την ηλικία της. Την ίδια στιγμή, όμως, η ανθρώπινη περιέργεια σε συνδυασμό με την ανεξέλεγκτη φαντασία της συνθέτουν μια πολύ όμορφη ενδιάμεση ιστορία. Η Hushpuppy συνδέει το λιώσιμο των πάγων, που εμμέσως οδηγεί στην καταστροφή του σπιτιού της, με την επανεμφάνιση των ούρων, προϊστορικών πλασμάτων που μοιάζουν με κάπρους, από μια ιστορία που άκουσε από τη δασκάλα της. Στην φαντασία της αυτά τα πλάσματα αποκτούν μυθική υπόσταση, απελευθερώνονται από τους πάγους όπου βρίσκονταν παγιδευμένα και τρέχουν προς το μέρος της, καταστρέφοντας τα πάντα στο πέρασμά τους. Με αυτόν τον τρόπο, μετατρέπονται σε συμβολισμό για τις δυσκολίες της ζωής που πλησιάζουν την Hushpuppy όλο και περισσότερο.
Ωστόσο, το ηθικό της Hushpuppy παραμένει ακμαίο. Με τα πολύ εύστοχά της σχόλια δείχνει πως κατανοεί πλήρως όσα συμβαίνουν γύρω της. Μιλά για το σύμπαν σαν να είναι ένα τεράστιο παζλ, το οποίο κινδυνεύει με κατάρρευση αν καταστραφεί έστω και ένα κομμάτι, ακόμα και αν αυτό είναι το πιο μικρό από όλα. Αν το κατεστραμμένο κομμάτι χαίρει επιδιόρθωσης, τότε μπορεί όλα να επανέλθουν στη φυσιολογική τους κατάσταση. Και η Hushpuppy πιστεύει ότι όταν κάποιος είναι παιδί πρέπει να επισκευάζει ό,τι μπορεί. Αυτή, ένα μόνο μικρό από τα ιπτάμενα αόρατα κομμάτια μέσα σε ένα τεράστιο σύμπαν, προσπαθεί να κάνει τα πράγματα σωστά.
Αυτή είναι η Hushpuppy που ζούσε με τον πατέρα της στο Bathtub!
Αναλογιζόμενοι την οικολογική καταστροφή του πλανήτη, η οποία χρόνο με το χρόνο επιδεινώνεται, δημιουργείται η αίσθηση ότι «Τα Μυθικά Πλάσματα του Νότου» είναι πιο επίκαιρα από ποτέ. Τα αμέτρητα στρέμματα που κάηκαν και ακόμα καίγονται στον Αμαζόνιο και οι τόνοι πλαστικού που βρίσκονται στους ωκεανούς μάς κάνουν να αναρωτιόμαστε, για πόσο καιρό ακόμη η ανθρωπότητα μπορεί να επιβιώσει. Είναι εφικτό, άραγε, να εξασφαλιστεί η προστασία σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης, σε όλες τις πληθυσμιακές ομάδες με διαφορετική κουλτούρα και συνήθειες; Εάν δεν κινητοποιηθεί η ανθρωπότητα, η προσφυγική κρίση –ιδιαίτερα αντιληπτή και στη χώρα μας– θα επιδεινωθεί λόγω της αναγκαίας μετακίνησης πληθυσμών, καθώς ολόκληρες κοινότητες θα πρέπει να εγκαταλείπουν τον τόπο τους προκειμένου να επιβιώσουν σε περιοχές λιγότερο επικίνδυνες, συνθέτοντας έτσι μία νέα ομάδα, αυτή των «περιβαλλοντικών προσφύγων».
Σε μια αντίστοιχη κατάσταση βρίσκονται και οι ήρωες της ταινίας, οι οποίοι καλούνται να διαχειριστούν την οργή της φύσης στη διαρκή εκμετάλλευσή της. Δυστυχώς, άλλοι ευθύνονται και άλλοι καλούνται να πληρώσουν το τίμημα. Σε μια γενναία προσπάθεια αντίστασης οι πρωταγωνιστές συγκροτούν έναν μικρό κοινωνικό πυρήνα που υπερασπίζεται την κοινότητά του και αρνείται να την εγκαταλείψει. Ο καθένας για τους προσωπικούς του λόγους. Ο παρονομαστής είναι όμως κοινός: το αυτονόητο δικαίωμα της επιλογής του τρόπου ζωής και του τόπου κατοικίας.
Παρότι η ενότητα της ταινίας δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, ορισμένες σκηνές ξεχωρίζουν, όπως για παράδειγμα, το τελευταίο δείπνο του πατέρα. Αποτελεί ίσως τη μοναδική στιγμή κατά την οποία δεν είναι οργισμένος με τον κόσμο και αφήνει την αδυναμία του να γίνει ορατή στην κόρη του. Πεθαίνει πια και δεν μπορεί να αποδείξει ότι είναι δυνατός. Είναι η κατάλληλη στιγμή για να επικοινωνήσει για πρώτη και τελευταία φορά με την Hushpuppy, έστω και σιωπώντας.
Ανατριχιαστικά συγκινητική είναι η σκηνή που ο πατέρας πυροβολεί στον ουρανό για να φοβίσει και να σταματήσει την καταιγίδα και να αποδείξει στην Hushpuppy, της οποίας κάθε κοντινό πλάνο αναδείκνυε την υπέροχα εκφραστική ματιά της, ότι τίποτε δεν είναι αδύνατο.
Αν θα έπρεπε να ξεχωρίσουμε και μία φράση, θα ήταν της Hushpuppy: «Αγκαλιά με πήραν μετρημένες φορές. Μετρημένες στα δύο δάχτυλα», που συμπυκνώνει την έλλειψη στοργής που νιώθει.
Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο θα μπορούσαμε να βρούμε παραλληλισμούς ανάμεσα στα «Μυθικά Πλάσματα του Νότου» και τη «Ζωή του Πι», που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά και παρουσιάζει με έναν εξίσου αλληγορικό τρόπο την επιβίωση. Οι εμβόλιμες σκηνές με τους ούρους θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως έμμεσες αναφορές στην έναρξη της ταινίας «2001: Η Οδύσσεια του διαστήματος» και οι πλημμυρισμένες ακτές (γιατί όχι;) στο τέλος του «Ω αδελφέ, πού είσαι;».
Το τρίπτυχο πατέρας-κόρη-περιβάλλον/κοινωνία που πραγματεύεται η ταινία αποτελεί την καθημερινότητα όλων μας. Ο Benh Zeitlin καταφέρνει να ισορροπήσει ανάμεσα στα τρία και να δώσει ένα ζυγισμένο αποτέλεσμα. Κάθε πτυχή του δίνει τροφή για σκέψη ξεχωριστά και ως σύνολο, γεγονός που κάνει την ταινία διαχρονική, καθώς εστιάζει σε οικογενειακές, διαπροσωπικές και κοινωνικές σχέσεις και όλα αυτά με φόντο την περιβαλλοντική κρίση.
Ο Benh Zeitlin αναμένεται να επιστρέψει μέσα στο 2020 με το "Wendy", που εμπνέεται από τον μύθο του Πίτερ Παν. Το τρέιλερ που ήδη κυκλοφόρησε θυμίζει αρκετά «Τα Μυθικά Πλάσματα του Νότου», μα με μια πιο ξεκάθαρη –ή συμβατική, αν προτιμάτε– οπτική. Η συνέχεια προσεχώς στις κινηματογραφικές αίθουσες.