Φαντάσου πως έχουμε απαλλαγεί από τον COVID-19 και το πρώτο σου ταξίδι είναι προς την Αυστρία. Φαντάσου, τώρα, πως βρίσκεσαι ήδη στο Κunsthistorisches Museum της Βιέννης. Ανάμεσα σε πίνακες της Ιταλικής Αναγέννησης, όπως τον «Δαβίδ με το κεφάλι του Γολιάθ» του Καραβάτζιο, τον «Μπράβο» του Τιτσιάνο, την «Παρθένο του Λειμώνος» του Ραφαήλ, και σε έργα των Ντιέγο Βελάθκεθ, Ρούμπενς και Άντονι βαν Ντάικ, το βλέμμα σου πιάνει έναν πίνακα που σου φαίνεται οικείος. Πλησιάζεις. Αυτό το χειμωνιάτικο τοπίο, σου θυμίζει εντόνως κάτι, αλλά τι; Τα λεπτά περνούν. Μα φυσικά, σου θυμίζει Χριστούγεννα! Ανά τα χρόνια, έχεις λάβει άπειρες χριστουγεννιάτικες κάρτες μ΄αυτή την εικόνα, και τώρα βρίσκεσαι μπροστά στον πίνακα που τις «στόλισε». Ο λόγος γίνεται, φυσικά, για τους «Κυνηγούς στο χιόνι» ή «Η επιστροφή των κυνηγών» του Pieter Bruegel του πρεσβύτερου.
Ελάχιστα μας είναι γνωστά για τον βίο και την πολιτεία του Bruegel. Πιθανότατα γεννήθηκε το 1526 στην Μπρέντα της σημερινής Ολλανδίας, έζησε και ζωγράφισε για το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής του στην Αμβέρσα, ενώ απεβίωσε το 1569 στις Βρυξέλλες. Σήμερα, διασώζονται σαράντα πίνακες του, εκ των οποίων, δώδεκα εκτίθενται στο Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης της Βιέννης (Kunsthistorisches Museum). Τα πιο γνωστά του έργα είναι ο εξεταζόμενος μας πίνακας, οι «Κυνηγοί στο χιόνι», και ο «Πύργος της Βαβέλ» (1563).
«Οι κυνηγοί στο χιόνι» ή «Η επιστροφή των κυνηγών» φιλοτεχνήθηκαν από τον Bruegel το 1565 κατά παραγγελία του τραπεζίτη Niclaes Jonghelinck. Είναι το πέμπτο σωζόμενο μέρος μιας σειράς έργων που φιλοδοξούσαν να αποτυπώσουν τις εποχές του χρόνου μέσα από τις εργασιακές δραστηριότητες των εικονιζόμενων δρώντων. Τα υπόλοιπα έργα της σειράς που επίσης εκτίθενται στο Kunsthistorisches Museum είναι η «Η σκοτεινή μέρα», «Ο γυρισμός του κοπαδιού», «Οι θεριστές» που βρίσκεται στο Μέγαρο Λόμπκοβιτς στην Πράγα και «Η συγκομιδή» που εκτίθεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης.
Ο εξεταζόμενος πίνακας προφανώς παρουσιάζει τον χειμώνα. Σε πρώτο πλάνο βλέπουμε τρεις κυνηγούς να επιστρέφουν από ένα άκαρπο κυνήγι. Τι μας προδίδει την αποτυχία τους; Αρχικά, μονάχα ένας φέρει στην πλάτη του λεία από το κυνήγι (μια μικρή αλεπού), ενώ μπροστά τους εμφανίζονται μικρά ίχνη από κάποιο ζώο που προφανώς δεν κατάφεραν να πιάσουν. Η στάση του σώματος τους, όπως επίσης και τα βήματα τους, που αφήνουν βαθιά αποτυπώματα στο χιόνι, δηλώνουν την κόπωσή τους. Ενώ, η απόσταση, που τηρούν ο ένας από τον άλλο, εκφράζει την απογοήτευσή τους για την έκβαση του κυνηγιού. Ας μην λησμονήσουμε φυσικά και την κουρασμένη όψη των σκυλιών τους.
Στο δεύτερο επίπεδο του πίνακα, ο Bruegel μας παρουσιάζει την ξέγνοιαστη πλευρά του χειμώνα. Σε μια παγωμένη λίμνη βλέπουμε μικρές φιγούρες ανθρώπων να επιδίδονται σε χειμερινά παιχνίδια. Κάποιοι, ας μου επιτραπεί η έκφραση, παίζουν αναγεννησιακό χόκεϊ, άλλοι δοκιμάζονται στο πατινάζ και άλλοι πέφτουν στην επιφάνεια της παγωμένης λίμνης. Αυτό που πραγματικά εντυπωσιάζει στον συγκεκριμένο πίνακα είναι η σύνθεση των λεπτομερειών που τον συγκροτούν. Μπορεί οι κυνηγοί να βρίσκονται σε πρώτο πλάνο και αν μη τι άλλο η ματιά μας να μένει σ 'αυτούς περισσότερο χρόνο, όμως δεν αποτελούν τα κύρια πρόσωπα του έργου, καθότι ο Bruegel, όπως συνήθιζε, έχει μετατρέψει το φόντο του σε πρωταγωνιστή. Ο χειμώνας και οι δραστηριότητες του είναι το κεντρικό μας πρόσωπο.
Εκτός των κυνηγών και των ανθρώπων στην λίμνη, βλέπουμε στην κάτω αριστερή πλευρά του πίνακα, μια γυναίκα να μεταφέρει καυσόξυλα και μια άλλη να προσπαθεί να σύρει με το έλκηθρο μια τρίτη γυναίκα. Έναν άνδρα να κόβει ξύλα από το δέντρο. Κατευθυνόμενοι τώρα προς την αριστερή πλευρά της παγωμένης λίμνης, εντοπίζουμε χωρικούς να φέρουν τα πράγματα τους με το κάρο, ενώ κάποιοι άλλοι προς το βάθος να έχουν περικυκλώσει έναν αχυρώνα. Επανερχόμαστε τώρα στους κυνηγούς, και συγκεκριμένα στην πανσιόν που βρίσκεται δίπλα τους, όπου βλέπουμε τους ιδιοκτήτες να ετοιμάζουν την φωτιά (;) και μια ετοιμόρροπη πινακίδα του Saint Eustace, προστάτη των κυνηγών, με την επιγραφή "On the Stag" (το stag έχει την σημασία του αρσενικού ελαφιού, αλλά στην προκειμένη περίπτωση μπορεί να θεωρηθεί πως δηλώνει ότι η είσοδος επιτρέπεται μόνο στους άνδρες). Το βλέμμα μας απομακρύνεται από την πανσιόν και την κοιλάδα και συναντά βουνά με απότομες κορυφές. Δεδομένου ότι στην Ολλανδία και το Βέλγιο δεν συναντάμε τέτοια τοπία, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι μάλλον βρισκόμαστε σε κάποιο χωριό που έχει γεννηθεί από την φαντασία του ζωγράφου μας. Αρκετοί δε είναι αυτοί που θεωρούν πως οι κορυφές των βουνών είναι των Άλπεων, που ο Bruegel είχε δει, κατά το ταξίδι του προς την Ρώμη (1552-3). Η σύνθεση του πίνακα ολοκληρώνεται με την χρωματική παλέτα του χειμώνα: πράσινο-μπλε μουντός ουρανός, λευκό χιόνι και μαύροι κορμοί γυμνών δέντρων.
«Οι κυνηγοί στο χιόνι» ή «Η επιστροφή των κυνηγών» είναι το πρώτο έργο στην ιστορία της δυτικής ζωγραφικής που παρουσιάζει σκηνή από χειμερινό τοπίο. Η ταύτιση, μάλιστα του πίνακα με τον χειμώνα, τον κατέστησε στην συνείδηση των ανθρώπων ως την κατ' εξοχήν απεικόνιση της εν λόγω εποχής. Αυτός δε, είναι ο λόγος που μετατράπηκε σταδιακά από μουσειακό έκθεμα σε χριστουγεννιάτικη κάρτα. Δεν πρέπει ακόμα να λησμονήσουμε να αναφέρουμε, πως το έργο είναι προϊόν της Αναγέννησης των Κάτω Χωρών και ως εκ τούτου διαφέρει ως προς το ύφος και τα χρώματα από την Ιταλική Αναγέννηση. Αν σκοπός των Ιταλών καλλιτεχνών ήταν να συλλάβουν το κάλλος μ' έντονα χρώματα ή αντιθέσεις, οι Βόρειοι Ευρωπαίοι επιδίωκαν, όπως ο Bruegel, να αναπαραστήσουν την πραγματικότητα τους δίχως εξωραϊσμούς και με άπειρες λεπτομέρειες σ' όλο το πλάτος και το μήκος της σύνθεσης τους. Το αξιοσημείωτο της υπόθεσης είναι, πως ο Bruegel αν και έζησε για δύο χρόνια στην Ιταλία, δεν υιοθέτησε το στυλ των εκεί ζωγράφων.
Ο «πίνακας» του χειμώνα εκτίθεται σήμερα στο Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης της Αυστρίας.