Οι διαδηλώσεις και εξεγέρσεις στις Η.Π.Α. των τελευταίων ημερών δεν αποτελούν πρωτόγνωρο γεγονός. Μπορεί να έχουν ως αφορμή τη δολοφονία του George Floyd από αστυνομικούς στις 25 Μαΐου 2020, αλλά αν κάποιος κλείσει την τηλεόραση, θα αντιληφθεί ότι εκπορεύονται από χρόνια φυλετικών διακρίσεων και κοινωνικών ανισοτήτων. Γιατί, ακόμα κι αν η δουλεία καταργήθηκε, οι γυναίκες απέκτησαν πολιτικά δικαιώματα και η ομοφυλοφιλία αποποινικοποιήθηκε (σε ορισμένες χώρες), ο ρατσισμός εξακολουθεί να βρίσκεται στον πυρήνα της σύγχρονης κοινωνίας.
«Πώς συνδέεται η μουσική με τον αγώνα κατά του ρατσισμού;», ρωτάτε.
Ας ξεκινήσουμε με την παρακάτω αφίσα του εικονογράφου Βασίλη Γρίβα, που πήρε την έκτη θέση στην κατηγορία "Professional" στο 7ο International Reggae Poster Contest.
Τίτλος: Linton Kwesi Johnson: "All Wi Doin Is Defendin"
Από την πρώτη του ποιητική συλλογή το 1972, ο Τζαμαϊκανός Linton Kwesi Johnson χρησιμοποίησε τα λόγια του για να διατυπώσει τον αγώνα της μαύρης νεολαίας στο Ηνωμένο Βασίλειο, δίνοντας έμφαση στην κοινωνική αδικία, την πολιτική αδικία και την αστυνομική βία. Μέσω της μουσικής του, έγινε εκπρόσωπος της μαύρης κοινότητας.
Δείτε περισσότερα για τον Βασίλη Γρίβα στην επίσημη σελίδα του και στο instagram.
Στο σημερινό άρθρο οι συντάκτες μας ξεδιαλέγουν τραγούδια που ξεχωρίζουν από όλα όσα καταγράφουν τον ρατσισμό σε διάφορες μορφές του, αλλά και ορισμένα ακόμα που ονειρεύονται έναν άλλο κόσμο.
* Το Spotify, αυτή η πλατφόρμα που επιδιώκει να γίνει ο αποκλειστικός διανομέας της μουσικής μας, έχει λογοκρίνει το τραγούδι "Cop Killer" των Body Count, οι οποίοι το αντικατέστησαν στο δίσκο τους με μια εκδοχή του παλαιότερου κομματιού τους "Freedom of Speech".
"Mr. Cab Driver" του Lenny Kravitz
επιλογή του Δημήτρη Καμπούρη
Στο εκπληκτικό του debut album του 1989, ο Lenny Kravitz γράφει για ένα περιστατικό με κάποιο ταξιτζή, ουρλιάζοντας στο τέλος "Let Me In", αφού πρώτα τον έχει «λούσει», λέγοντάς του "Mr. Cab Driver, Fuck You, I'm A Survivor". Μεταξύ μας όμως, ο ρατσισμός δεν είναι τόσο μακριά, δεν είναι οι άλλοι, είμαστε όλοι εμείς. Είμαστε όλοι μας ρατσιστές.
"Say It Loud – I'm Black and I'm Proud" του James Brown
επιλογή του Δημήτρη Όρλη
Στα μέσα του 1968 σε κύκλους των μαύρων στις Η.Π.Α. υπήρχε η εντύπωση πως ο ήδη πολύ δημοφιλής James Brown δεν έκανε και πολλά για να βοηθήσει τον αγώνα των μαύρων. Και αυτή η εντύπωση ήταν τόσο μεγάλη, ώστε να βρει μια απενεργοποιημένη χειροβομβίδα με το όνομά του έξω από την πόρτα του δωματίου του σε ξενοδοχείο του Hollywood, όπως διηγείται ο ίδιος στα απομνημονεύματά του. Τότε ο όρος "Black Power" είχε μόλις λίγα χρόνια ζωής και η κατάσταση για τους μαύρους συμπολίτες του ήταν, μάλλον, πιο δύσκολη από όσο είναι σήμερα. Λίγο αργότερα, ηχογράφησε αυτό το τραγούδι που αύξησε την αποδοχή του ενισχύοντας ταυτόχρονα τις προσπάθειες για ισότητα και άρση των διακρίσεων.
"Formation" της Beyoncé
επιλογή της Ελένης Ζαρκάδα
"My daddy Alabama/ Momma Louisiana"
Ως γυναίκα και ως Αφροαμερικανή, η Beyoncé τάραξε τα νερά με την κυκλοφορία του "Lemonade" το 2016. Ξεχωρίζει το "Formation", γραμμένο κυρίως από εκείνη, όπου δε διστάζει να ασκήσει ανοιχτή κριτική στην αστυνομία. Το videoclip και η ερμηνεία της ως headliner στο Coachella 2018, γνωστό και ως Beychella (ως η πρώτη Αφροαμερικανή headliner στην ιστορία του φεστιβάλ) είναι αποκαλυπτικά, με afro αισθητική και πάθος που δεν μπορούν να σε αφήσουν ασυγκίνητο. Η Queen B αποσκοπεί μέσα από το έργο της στην αναβάθμιση της θέσης των γυναικών και των Αφροαμερικανών με μεγάλη επίδραση στο νεανικό κοινό.
Διαβάστε ακόμα: 7 ταινίες για τον ρατσισμό κατά των μαύρων
"Cop Killer" των Body Count
επιλογή του Αλέξιου Αντωνόπουλου
Η αστυνομική βία και η κατάχρηση εξουσίας από τις αρχές, ειδικά εναντίων των μαύρων της Aμερικής, ήταν πάντοτε κυρίαρχο θέμα στα τραγούδια των Body Count. To Cop Killer γράφτηκε το 1990 και ηχογραφήθηκε το 1992, με αφορμή τον άγριο και άδικο ξυλοδαρμό ενός μαύρου οδηγού από το LAPD. Παρότι το περιστατικό είχε καταγραφεί από κάμερες, οι αστυνομικοί αθωώθηκαν. Το γεγονός αυτό οδήγησε σε ξεσηκωμό και άγριες αναταραχές στο Λος Άντζελες. Φορείς και άλλες ρατσιστικές οργανώσεις προσπάθησαν μάλιστα να αναγκάσουν την δισκογραφική εταιρία Warner να αποσύρει την κυκλοφορία ολόκληρου του δίσκου. Ο ρατσισμός και η φίμωση της ελευθερίας της έκφρασης και της καλλιτεχνικής δημιουργίας βαδίζουν χέρι χέρι, αλλά η ιστορία δείχνει ότι η τέχνη τελικά δεν φιμώνεται. Ένα κομμάτι γεμάτο αγανάκτηση και οργή. Η βία φέρνει βία, αλλά - κατά τους Body Count - μερικές φορές η κατά μέτωπον σύγκρουση με τον εχθρό είναι η μόνη δικαιοσύνη.
"Maria" των Rage Against the Machine
επιλογή του Βαγγέλη Γκρέκο
Με ποιον τρόπο γίνεται μια Λατίνα να αλλάζει χώρα και να παλεύει ώστε να πετύχει την πλήρη αφομοίωση σε ένα νέο περιβάλλον. Και αφού το πετύχει να καλλιεργεί μέσα της μια πιο συντηρητική στάση απέναντι στον υπόλοιπο κόσμο.
Αλήθεια, απέναντι σε ποιους γίνεται κάποιος ρατσιστής; Ενάντια στους «κατώτερους» - φτωχούς ή ανήμπορους.
Γιατί κάποιος που έχει να βγάλει μίσος απέναντι σε κάποιον που δεν έχει, αντί να τον βοηθήσει;
"Gimme Hope Jo'Anna" του Eddy Grant
επιλογή του Κωνσταντίνου Ρουμελιώτη
Ναι, το ξέρω ότι το έχετε χορέψει όλοι σαν τρελοί σε πάρτι άλλων εποχών ή σε καρναβάλι στην Πάτρα. Το τραγούδι μιλάει για το καθεστώς του Απαρτχάιντ στην Νότια Αφρική και η θρυλική "Jo'Anna" δε είναι παρά η πόλη του Γιοχάνεσμπουργκ, όπου βρίσκονταν τα τότε κέντρα εξουσίας. Μια προσεκτική ματιά στους στίχους μας διαφωτίζει:
Well Jo'anna she runs a country
She runs in Durban and the Transvaal
She makes a few of her people happy, oh
She don't care about the rest at all
She's got a system they call apartheid
It keeps a brother in a subjection
But maybe pressure can make Jo'anna see
How everybody could a live as one
"Strange Fruit" της Billie Holliday
επιλογή του Βαγγέλη Γκρέκο
Από το 1939 που ηχογραφήθηκε, παραμένει επίκαιρο μέχρι και σήμερα το συγκεκριμένο τραγούδι. Ίσως και να είναι το τραγούδι που αξίζει περισσότερο από τα προηγούμενα 100 χρόνια. Παρόλο που είχε καταργηθεί η δουλεία, υπήρχαν πολλές πολιτείες που διατηρούσαν ακόμα ρατσιστικούς νόμους. Είχα καιρό να το ακούσω και χαίρομαι που το άκουσα με την αφορμή αυτή!
«Κι αν συ λευκός, νέγρος εγώ» από τη Μαρία Φαραντούρη και τον Μανώλη Ρασούλη
επιλογή του Γιάννη Κουρεμένου
Ένας απόλυτα πρωτόγνωρος δίσκος για την ελληνική δισκογραφία, μέχρι και σήμερα: «Τα Νέγρικα». Κάθε κομμάτι φωτίζει και καταδικάζει μια διαφορετική εκδοχή του ρατσισμού. Ο δίσκος ανοίγει και κλείνει με το «Κι αν συ λευκός, νέγρος εγώ», που περικλείει μια αρχή που αν και αυτονόητη, ακόμη και σήμερα μοιάζει για κάποιους δυσνόητη.
«...κι αν συ λευκός, νέγρος εγώ
άνθρωπος ίσος με ίσο»
"The Underside of Power" των Algiers
επιλογή του Ορέστη Καζασίδη
Ο αγώνας κατά του ρατσισμού είναι στην ουσία του αγώνας για την κοινωνική ισότητα. Και όπως κάθε αγώνας, έχει θύματα και ήρωες. Είναι απ' αυτούς τους αγώνες που αν δεν τους δίνεις, σημαίνει ότι ήδη βρίσκεσαι απέναντί τους. Θα πρέπει αργά ή γρήγορα να επιλέξεις στρατόπεδο.
Η μουσική που ακούμε είναι πάντα πολιτική, είτε μας εκφράζει συνειδητά, είτε επιλέγουμε να αγνοούμε τα μηνύματά της. Οι Algiers αποτελούν ένα από τα λίγα σύγχρονα συγκροτήματα που αφουγκράζονται τις επιταγές των καιρών. Μπορεί να μην αποδειχθούν τόσο καθοριστικοί για το μέλλον της μουσικής, όσο οι Clash, για παράδειγμα, αλλά δεν είναι λίγο να ντύνεις με μουσική ένα πολιτικό μανιφέστο. Κι όταν η επανάσταση ξεκινήσει -ή μάλλον, όταν την ξεκινήσουμε, γιατί μόνη της δεν πρόκειται-, θα μπορούμε επιτέλους ακόμα και να χορεύουμε στους ρυθμούς της.
"Us and Them" των Pink Floyd
επιλογή του Ορέστη Καζασίδη
Ο πίνακας στο εξώφυλλο του άρθρου ανήκει στην Melissa McCracken, η οποία πάσχει από synesthesia (συναισθησία), μια νευρολογική κατάσταση που μπλέκει την ερμηνεία των αισθήσεων στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Μέσω αυτής, η McCracken μετατρέπει ήχους σε εικόνες. Εν προκειμένω ο πίνακας στο εξώφυλλο είναι η οπτική της απόδοση για το "Us and Them" των Pink Floyd.
Παρότι το συγκεκριμένο τραγούδι ξεκινά με αναφορές στον πόλεμο, όπου "Us" είναι το αντιπολεμικό κίνημα και "Them" είναι οι masters of war, περνά από εικόνες του αγώνα για κοινωνικά δικαιώματα και καταλήγει στην αδιαφορία που καλλιεργεί ο σύγχρονος τρόπος ζωής.